خىتاي يەنە بىر قېتىم «ئالاھىدە دىققەت قىلىنىدىغان دۆلەتلەر» قاتارىغا كىرگۈزۈلدى

ئامېرىكا خەلقئارا دىنىي ئەركىنلىك كومىتېتى يىللىق دوكلات ئېلان قىلىپ، خىتاينى يەنە بىر قېتىم دىنىي ئەركىنلىكى ئەڭ ناچار دۆلەت قاتارىغا كىرگۈزدى.

ئامېرىكا خەلقئارا دىنىي ئەركىنلىك كومىتېتى ئالدىنقى ھەپتە 2025-يىللىق دىنىي ئەركىنلىك دوكلاتىنى ئېلان قىلغان بولۇپ، خىتاينى يەنە بىر قېتىم «ئالاھىدە دىققەت قىلىنىدىغان دۆلەتلەر» قاتارىغا كىرگۈزگەن. ئادەتتە بۇ كاتېگورىيەگە دىنىي ئەركىنلىكى ئەڭ ناچار ياكى ئالاھىدە ناچار دۆلەتلەر كىرگۈزۈلىدىكەن.

دوكلاتتا خىتاينىڭ دىنىي ئەركىنلىك ۋەزىيىتىدە ھېچقانداق ياخشىلىنىپ بولمىغانلىقى، خىتاي رېجىمىنىڭ چىرىكلەشكەن خىتايچىلاشتۇرۇش سىياسىتى ئارقىلىق، ھەرقايسى دىنلارغا ئۆز ئىدېئولوگىيەسىنى مەجبۇرىي سىڭدۈرۈشكە ئۇرۇنغانلىقى، دىنىي پائالىيەتلەرگە قاتنىشىشقا چەكلىمە قويۇلۇپلا قالماي، ھەرقايسى دىنلاردىكى مەدەنىيەت ئالاھىدىلىكىنى سۇسلاشتۇرۇپ، خىتاي مەدەنىيىتىنى زورلاپ تاڭغانلىقى قەيت قىلىنغان.

دوكلاتتا خىتاينىڭ ئىسلام دىنىنى باستۇرۇش جىنايىتى تىلغا ئېلىنىپ، مەسچىتلەرنىڭ قۇرۇلۇشلىرىدىكى ئىسلامىي ئۇسلۇبقا بۇزغۇنچىلىق قىلغانلىقى، شەرقىي تۈركىستاندا روزا تۇتۇش قاتارلىق ئىبادەتلەرنى چەكلىگەنلىكى،  دىنىي پائالىيەتلەرنىڭ خىتاينىڭ تەبرىكلەش ياكى تەشۋىقات پائالىيەتلىرىگە ئايلاندۇرۇلغانلىقى، بىر تۈركۈم ئۇيغۇر ئىماملارنىڭ ئاتالمىش «دىنىي ئەسەبىيلىكنى تەرغىب قىلىش» باھانىسى بىلەن تۇتقۇن قىلىپ، تۈرمىدە قازا قىلغانلىقى قاتارلىق مەسىلىلەر تىلغا ئېلىنغان.

بۇ يىللىق دوكلاتقا خىتاي قاتارلىق 16 دۆلەت «ئالاھىدە دىققەت قىلىنىدىغان دۆلەتلەر» كاتېگورىيەسىگە كىرگۈزۈلگەن.

خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى دىنىي باستۇرۇشلىرى تارىختا مىسلى كۆرۈلمىگەن دەرىجىگە يەتكەن بولۇپ، ھازىرغا قەدەر 16 مىڭدىن ئارتۇق مەسچىت چېقىۋېتىلگەن ياكى بۇزۇۋېتىلگەن. مەقسەتلىك قالدۇرۇپ قويۇلغان قىسمەن مەسچىتلەرمۇ ساياھەت ئورۇنلىرى، چايخانا قاتارلىق ئورۇنلارغا ئۆزگەرتىلگەن. ھالبۇكى، خىتاي ساياھەتچىلەر ۋە چەت ئەل ئۆمەكلىرىنى ئالدىن تەييارلانغان چەكلىك يەرلەرنى زىيارەت قىلدۇرۇپ، ھېچقانداق دىنىي باستۇرۇش مەۋجۇت ئەمەسلىكى، ئۇيغۇرلارنىڭ دىنىي ئەركىنلىكىنىڭ پۈتۈنلەي قوغدالغانلىقىدەك ساختا كۆرۈنۈشنى بازارغا سېلىپ كۆز بويىماقتا.