ھىندونېزىيە بىلەن ۋىيېتنام خىتايغا قارشى بىرلىككە كەلمەكتە

ھىندونېزىيە بىلەن ۋىيېتنام ئالاھىدە ئىقتىسادىي رايوننىڭ چېگراسى ھەققىدە بىرلىك ھاسىل قىلىشقا قاراپ ئىلگىرىلەۋاتقان بولۇپ، بۇ خىتايغا نىسبەتەن بىر سىگنال ھېسابلىنىدىكەن.

ھىندى-تىنچ ئوكيان مۇداپىئە مۇنبىرىنىڭ 31-مارتتىكى خەۋىرىدە بىلدۈرۈلۈشىچە، ھىندونېزىيە بىلەن ۋىيېتنامنىڭ رەھبەرلىرى ئىككى دۆلەتنىڭ 2025-يىلىدا ئالاھىدە ئىقتىسادىي رايوننىڭ چېگراسى ھەققىدە بىرلىك ھاسىل قىلىدىغانلىقىنى بىلدۈرۈشكەن. بۇ ھەرىكەت ئىككى دۆلەتنىڭ ئۇزۇندىن بۇيان داۋاملىشىۋاتقان دېڭىز-ئوكياندىكى تالاش-تارتىشىنى ھەل قىلىپلا قالماي، خىتاينىڭ جەنۇبىي دېڭىزدىكى كېڭەيمىچىلىك ۋە قانۇنسىز ھەرىكەتلىرىگە قارشى بىرلەشمە فىرونت شەكىللەندۈرىدىكەن.

نەچچە ئون يىلدىن بۇيان خىتاي تەھدىت سېلىش ۋە ھەربىي كۈچ ۋاسىتىلىرى بىلەن، ھىندونېزىيە، مالايشىيا، فىلىپپىن، ۋىيېتنام قاتارلىق قوشنا دۆلەتلەرگە بېسىم ئىشلىتىپ كەلمەكتە. گەرچە خىتاي بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ «دېڭىز-ئوكيان قانۇنى ئەھدىنامىسى»گە ئىمزا قويغۇچى بولۇش سۈپىتى بىلەن، سوتنىڭ قارارى ۋە دېڭىز-ئوكيان چېگراسىنى ئايرىش شەرتنامىسىگە بويسۇنۇشى كېرەك بولسىمۇ، ئەمما خىتاي 2016-يىلدىكى خەلقئارا سوتنىڭ خىتاينىڭ زېمىن تەلىپىنى ئىناۋەتسىز قىلغان قارارىغا پىسەنت قىلماي كەلگەن.

تەھلىلچىلەر ھىندونېزىيە ۋە ۋىيېتنام ھاسىل قىلغان كېلىشىمدە خەلقئارا قانۇننىڭ مۇھىملىقى ۋە رايون تالاش-تارتىشلىرىنى تىنچ ھەل قىلىشنىڭ ئەھمىيىتى گەۋدىلەندۈرۈلگەنلىكىنى بىلدۈرۈشكەن. بۇ ئىلگىرىلەش ئىككى دۆلەتنىڭ مەدەنىيەت، ئىلىم-پەن، ئىقتىساد ۋە مۇداپىئە قاتارلىق ساھەلەردىكى ھەمكارلىقىنى كۈچەيتىدىكەن.

نۆۋەتتە ئىككى دۆلەت ئۇچۇردىن تەڭ بەھرىمەن بولۇش، ئىزدەش ۋە قۇتقۇزۇشنى ماسلاشتۇرۇش، مۇداپىئە سانائىتىنى تەرەققىي قىلدۇرۇشنى كۈچەيتىپ، بىرلەشمە ھەربىي مانېۋىر ۋە چارلاش ھەرىكىتىنى ئىلگىرى سۈرۈشكە قوشۇلغان.

ھىندونېزىيە ۋە ۋىيېتنام جەنۇبىي دېڭىزدا مۇقىملىق، يول باشلاش ۋە ئۇچۇش ئەركىنلىكىنى قوغداشنىڭ مۇھىملىقىنى، شۇنداقلا تەھدىت ياكى زوراۋانلىق ئىشلىتىشتىن ساقلىنىش، بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ «دېڭىز قانۇنى ئەھدىنامىسى»گە رىئايە قىلىش ۋە رايون تىنچلىقىغا بۇزغۇنچىلىق قىلىدىغان ھەرىكەتلەردىن ساقلىنىشنىڭ زۆرۈرلۈكىنى تەكىتلىگەن.

مەلۇم بولۇشىچە، ۋىيېتنام 2022-يىلىدىن باشلاپ ئاۋسترالىيە، ياپونىيە، مالايشىيا، كورىيە ۋە ئامېرىكا بىلەن ئەتراپلىق ئىستراتېگىيەلىك ھەمكارلىق ئورناتقان. 2025-يىلى 3-ئاي ۋە 2-ئايدا ۋىيېتنام يەنە سىنگاپور ۋە يېڭى زېللاندىيە بىلەن بولغان دىپلوماتىك مۇناسىۋىتىنى ئايرىم-ئايرىم يېڭىلىغان.