تۈركىيە سوت مەھكىمىسى ئىككى ئۇيغۇرنى خىتايغا ئۆتكۈزۈپ بېرىش قارارى چىقارغان

تۈركىيەدىكى سوت مەھكىمىسىنىڭ شەرقىي تۈركىستانلىق ئىككى ئۇيغۇرنى خىتايغا ئۆتكۈزۈپ بېرىش قارارى چىقارغانلىقى مۇھاجىرەتتە كۈچلۈك غۇلغۇلا قوزغىدى. بۈگۈن ئىستانبۇلدا بۇ توغرۇلۇق ئاخبارات ئېلان قىلىش يىغىلىشى ئۆتكۈزۈلدى.

قارار گېزىتىنىڭ 13-مارت خەۋەر قىلىشىچە، ئىستانبۇل 16- ۋە 18-مەمۇرىي سوت مەھكىمىلىرى خىتاينىڭ ئىرقىي قىرغىنچىلىق جىنايىتى سەۋەبلىك چەت ئەلگە چىقىپ، تۈركىيەدە ياشاۋاتقان ئەركىن ئابدۇۋەلى ۋە مەھمۇد ئىنايەت ئىسىملىك ئىككى ئۇيغۇرنى ئۈچىنچى دۆلەتكە ئەمەس، بەلكى بىۋاسىتە خىتايغا قايتۇرۇش ھەققىدە قارار چىقارغان. قاراردا «ئۆز دۆلىتىگە قايتۇرۇلغان ئەھۋالدا زۇلۇمغا ئۇچرايدىغانلىقى ھەققىدە جىددىي، كونكرېت ماددىي دەلىل يوق» دېگەن باھانە تىلغا ئېلىنغان.

زىيانكەشلىككە ئۇچرىغان ئۇيغۇرلارنىڭ ئادۋوكاتى سوت مەھكىمىسى چىقارغان قارارنىڭ تۈركىيە ھۆكۈمىتىنىڭ «ئۇيغۇرلارنى خىتايغا قايتۇرۇشقا بولمايدۇ» دېگەن ۋەدىسىگە زىت بولۇپلا قالماي، يەنە خەلقئارالىق كېلىشىملەرگە خىلاپ ئىكەنلىكىنى دەلىل قىلىش ئارقىلىق، قارارنىڭ بىكار قىلىنىشى ھەققىدە تۈركىيە ئالىي سوت مەھكىمىسىگە ئىلتىماس سۇنغان.

خەۋەردە خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستان خەلقىگە قاراتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىق جىنايىتىنىڭ ب د ت ئىنسان ھەقلىرى كومىتېتى، ياۋروپا ئىتتىپاقى، خەلقئارا كەچۈرۈم تەشكىلاتى، ئىنسان ھەقلىرىنى كۆزىتىش تەشكىلاتى قاتارلىق كۆپلىگەن خەلقئارالىق ئورگانلار تەرىپىدىن تىلغا ئېلىنغانلىقى ۋە ئەيىبلەنگەنلىكى، ئۇندىن باشقا تۈركىيە ھۆكۈمىتىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان 43 دۆلەت تەرىپىدىن 2022-يىلى ئىمزالانغان بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى باياناتىدا خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى قىيىن-قىستاق، خورلاش، جىنسىي زوراۋانلىق قىلمىشلىرىغا ئىشارەت قىلىنغانلىقى ۋە ئۇيغۇرلار ۋە باشقا تۈركىي مىللەتلەرنىڭ باستۇرۇش نىشانى قىلىنغانلىقىنىڭ تىلغا ئېلىنغانلىقى، ھالبۇكى، تۈركىيە سوت مەھكىمىسىنىڭ «ئۇيغۇرلار ئۆز دۆلىتىگە قايتۇرۇلغان ئەھۋالدا زۇلۇمغا ئۇچرايدىغانلىقى، ھاياتىي خەۋپكە ئۇچرايدىغانلىقى ھەققىدە جىددىي، كونكرېت ماددىي دەلىل يوق» دېگەن باھانىنى كۆرسىتىشىنىڭ ھەيران قالارلىق ئىكەنلىكى قەيت قىلىنغان.

تۈركىيەدە سوت مەھكىمىسىنىڭ تۇنجى قېتىم ئۇيغۇرلارنى بىۋاسىتە خىتايغا قايتۇرۇش قارارى چىقىرىشى مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلارنى چۆچۈتتى ۋە ئۇيغۇرلارنىڭ تەقدىرى ھەققىدە ئەندىشە قوزغىدى.

سوتنىڭ مەزكۇر قارارىغا نارازىلىق بىلدۈرۈش ئۈچۈن، بۈگۈن (14-مارت) خەلقئارا شەرقىي تۈركىستان تەشكىلاتلار بىرلىكى، شەرقىي تۈركىستان ئىنسان ھەقلىرى كۆزىتىش جەمئىيىتى ۋە خەلقئارا كۆچمەنلەر ھوقۇقى جەمئىيىتى بىرلىكتە، ئىستانبۇل رايونلۇق مەمۇرىي سوت مەھكىمىسى ئالدىدا ئاخبارات ئېلان قىلدى.

يىغىلىشتا خەلقئارا كۆچمەنلەر ھوقۇقى جەمئىيىتى مۇئاۋىن رەئىسى ئىبراھىم ئەرگىن، ئىنسان ھەقلىرى ۋە مەزلۇملار ئۈچۈن ھەمكارلىق جەمئىيىتى رەئىسى كايا كارتال ۋە شەرقىي تۈركىستان ئىنسان ھەقلىرى كۆزىتىش جەمئىيىتى باش كاتىپى ئابدۇلئەھەد ئۇدۇن ئايرىم-ئايرىم بايانات ئوقۇپ ئۆتتى.

ئىنسان ھەقلىرى كۆزىتىش جەمئىيىتىنىڭ باياناتىدا سوت مەھكىمىسىنىڭ ئىككى ئۇيغۇر ھەققىدىكى قارارىنىڭ قانۇنىي كىرىزىسلا ئەمەس، بەلكى ئىنسانپەرۋەرلىك ۋە ئەخلاقىي كىرىزىس ئىكەنلىكى، سوت قارارىنىڭ يەنە تۈركىيەنىڭ تارىخىي مەسئۇلىيىتىگە زىت ئىكەنلىكى، شەرقىي تۈركىستاندا داۋاملىشىۋاتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىق ھەققىدە خەلقئارالىق تەشكىلاتلارنىڭ كۆپلىگەن نوپۇزلۇق دوكلاتلارنى ئېلان قىلغانلىقى تەكىتلەندى ھەمدە تۈركىيە جۇمھۇرىيىتى ۋە ئۇنىڭ ئەدلىيە ئورگانلىرى خەلقئارا قانۇن ۋە ئىنسانپەرۋەرلىك دائىرىسىدە ھەرىكەت قىلىشقا چاقىرىلدى.

تەييارلىغۇچى: ئابدۇخەبەر رەجەپ