خىتاي ئۇيغۇرلارنى سۈرگۈن قىلىش جىنايىتىنى داۋاملىق ئىجرا قىلماقتا

ئىجتىمائىي ئۇچۇر ۋاسىتىلىرىدا تارقالغان سىنلار خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستان خەلقىنى سۈرگۈن قىلىش، مەجبۇرىي ئەمگەككە سېلىش تېررور سىياسىتىنىڭ ئىزچىل داۋام قىلىۋاتقانلىقىنى ئاشكارىلىماقتا.

ئالدىنقى كۈنلەردە ئىجتىمائىي ئۇچۇر ۋاسىتىلىرىدە تارقالغان سىنلاردا كۆرسىتىلىشىچە، شەرقىي تۈركىستاننىڭ مەلۇم ناھىيەسىدىكى بىر كەنتتە يەرلىك ئەمەلدارلار خىتايغا سۈرگۈن قىلىنغان ئۇيغۇرلار ئۈچۈن مەخسۇس مۇراسىم ئۆتكۈزگەن بولۇپ، كۆكسىگە گۈل تاقىلىپ، قىزىل شەپكە كىيگەن، يۈزلىگەن ئۇيغۇرنىڭ خىتايغا قاراپ بىر تۇتاش يولغا چىقىش ئالدىدا تۇرغانلىقى كۆرسىتىلگەن.

خىتاي خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ ئەيىبلەشلىرىگە قارشى، بۇلارنىڭ مەجبۇرىي ئەمگەك ئەمەس، بەلكى خەلقنى بېيىتىش، تۇرمۇشىنى ياخشىلاش ئىكەنلىكى ۋە بۇ خىل سۈرگۈن قىلىنغانلارنىڭ ئۆز رازىلىقى بىلەن يۇرتىدىن ئايرىلغانلىقىدەك كۆرۈنۈشلەرنى ئوتتۇرىغا چىقىرىپ، جىنايىتىنى يوشۇرۇشقا ئۇرۇنغان.

سىنلاردا كۆرسىتىلىشىچە، سۈرگۈن قىلىنغانلار ياش ۋە ئوتتۇرا ياشلىق ئەر-ئاياللاردىن تەركىب تاپقان ئۇيغۇرلار بولۇپ، ئۇلارنىڭ ھەممىسى ئوخشاش چامادان ۋە يۈك-تاقلىرىنى ئېلىپ ماڭغان.

يەنە بىر سىندا بولسا شەرقىي تۈركىستاننىڭ مەلۇم ناھىيەسىدە مەجبۇرىي ئەمگەككە سېلىنىۋاتقان ئۇيغۇرلار كۆرسىتىلگەن. خىتاي مەزكۇر ئۇيغۇرلارنى قىشنىڭ سوغۇقىغا قارىماي، يول ياقىسىدىكى ئېرىقلارنى چېپىش ۋە تۈزلەشكە مەجبۇرلىغان. ئىجتىمائىي ئۇچۇر ۋاسىتىلىرىدا يوللانغان ئۇچۇرلاردا خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارنى خالىغانچە ھاشارغا سالىدىغانلىقى، ئۇنىڭ ئۈستىگە ھاشارغا سېلىش ئىش تۈرلىرىنىڭ ئېغىرى ئىكەنلىكى بىلدۈرۈلگەن.

خىتاي يىللاردىن بۇيان شەرقىي تۈركىستان خەلقىگە قاراتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىق جىنايىتىنىڭ بىر قىسمى سۈپىتىدە، ئۇيغۇرلارنى بىر تەرەپتىن ھەرخىل تۆھمەتلەر بىلەن جازا لاگېرلىرىغا قامىسا، يەنە بىر تەرەپتىن تۈرمە ۋە جازا لاگېرى سىرتىدا قالغان ياشلارنى ئاتالمىش «ئېشىنچا ئەمگەك كۈچلىرىنى ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇش»، «نامراتلىقتىن قۇتۇلدۇرۇش» نامى بىلەن خىتاي ئۆلكىلىرى ۋە شەرقىي تۈركىستاننىڭ باشقا رايونلىرىغا سۈرگۈن قىلىپ، مەجبۇرىي ئەمگەككە سېلىپ كەلمەكتە.

ئاۋسترالىيە ئىستراتېگىيەلىك سىياسەت ئىنستىتۇتى (ASPI) خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارنى مەجبۇرىي ئەمگەككە سېلىش جىنايىتى ھەققىدە تەييارلىغان بىر دوكلاتتا ئاشكارىلىنىشىچە، خىتاي 2017-يىلىدىن 2019-يىلىغىچە بولغان ئىككى-ئۈچ يىل ئىچىدىلا شەرقىي تۈركىستاندىكى جازا لاگېرلىرىدىن تەخمىنەن 80 مىڭ ئۇيغۇرنى سۈرگۈن قىلغان. ئۇلار شەرقىي تۈركىستان ۋە خىتاي ئۆلكىلىرىدىكى زاۋۇتلاردا مەجبۇرىي ئەمگەككە سېلىنغان. دوكلاتتا يەنە خىتاينىڭ بەيدۇ تورىدىكى ئالاقىدار ئېلانلار دەلىل-ئىسپات سۈپىتىدە تىلغا ئېلىنغان بولۇپ، بۇ ئېلانلاردا ئۇيغۇرلار خۇددى قۇللار ياكى جىنايەتچىلەرگە ئوخشاش سۈپەتلەنگەن.

نۆۋەتتە ھەرقايسى دۆلەتلەرنىڭ خىتاينىڭ جىنايەتلىرىگە سۈكۈت قىلىشى ۋە داۋاملىق قويۇق سودا مۇناسىۋىتىنى ساقلىشى سەۋەبلىك، ئۇيغۇرلارنى مەجبۇرىي ئەمگەككە سېلىش جىنايىتى داۋاملاشماقتا ۋە مەجبۇرىي ئەمگەك مەھسۇلاتلىرى داۋاملىق ئاسىيا، ياۋروپا ئەللىرىگە ئاقماقتا.

تەييارلىغۇچى: ئابدۇخەبەر رەجەپ