خىتاي مەجبۇرىي ئەمگەك مەسىلىسىدە خەلقئارا جەمئىيەتنى ئالداشقا ئۇرۇندى

ئۇيغۇرلارغا ئىرقىي قىرغىنچىلىق يۈرگۈزۈش، جۈملىدىن كەڭ كۆلەملىك مەجبۇرىي ئەمگەككە سېلىش جىنايەتلىرى سەۋەبلىك خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ ئەيىبلىشىگە ۋە بىر قىسىم ئېمبارگولىرىغا دۇچ كەلگەن خىتاي خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ كۆزىنى بوياپ، جىنايەتلىرىنى پەردازلاش ئۈچۈن، ئۈرۈمچىدە ئاتالمىش «شىنجاڭدىكى ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇش ۋە ئىجتىمائىي كاپالەت خەلقئارا مۇھاكىمە يىغىنى»نى تەشكىللىدى.

خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى تەشۋىقات ئورگىنى تەڭرىتاغ تورىنىڭ خەۋىرىدە بىلدۈرۈلۈشىچە، ئاتالمىش «ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق پارتىيە كومىتېتى»نىڭ سېكرېتارى ما شىڭرۈي، ئاتالمىش «ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى»نىڭ قورچاق رەئىسى ئەركىن تۇنىياز 15-دېكابىر ئۈرۈمچىدە ئېچىلغان ئاتالمىش «شىنجاڭدىكى ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇش ۋە ئىجتىمائىي كاپالەت خەلقئارا مۇھاكىمە يىغىنى»غا قاتنىشىشقا كەلگەن خىتاي ۋە چەت ئەللىك مېھمانلار بىلەن كۆرۈشكەن.

ما شىڭرۈي يىغىندا شەرقىي تۈركىستاننىڭ نۆۋەتتىكى رېئال ۋەزىيىتىنى بۇرمىلاپ: «خىتاي كومپارتىيەسى مەركىزىي كومىتېتى باشتىن-ئاخىر شىنجاڭغا ئالاھىدە كۆڭۈل بۆلۈپ، قوللاپ، كىشىلىك ھوقۇق ئىشلىرىنىڭ تەرەققىياتىغا تۈرتكە بولدى. بىز خەلقنىڭ بەختلىك تۇرمۇشىنى ئەڭ چوڭ كىشىلىك ھوقۇق دەپ بىلىپ، ھەر مىللەت ئاممىنىڭ باراۋەر ئىشقا ئورۇنلىشىشى، ئەمگەكچىلەرنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئەتىنى قانۇن بويىچە كاپالەتلەندۈردۇق» دەپ بىلجىرلىغان.

خەۋەر قىلىنىشىچە، يىغىنغا 40 نەچچە دۆلەت، رايون ۋە خەلقئارا تەشكىلات ۋەكىللىرى، خىتاينىڭ ئالاقىدار مىنىستىرلىق-كومىتېتلىرى ۋە ئاپپاراتلىرىنىڭ مەسئۇل ئەمەلدارلىرى قاتناشقان. يىغىندا پاكىستاننىڭ خىتايدا تۇرۇشلۇق باش ئەلچىسى كالىر ھاشىمى، يەمەننىڭ خىتايدىكى باش ئەلچىسى مۇھەممەد مېتامى، شاڭخەي ھەمكارلىق تەشكىلاتىنىڭ مۇئاۋىن باش كاتىپى جانىش كانە قاتارلىقلار سۆز قىلىپ، خىتاينىڭ يالغان تەشۋىقاتىنى ياقلىغان ئاساستا خىتاي سىياسىتىنى ماختىغان.

بۇ ئاينىڭ بېشىدا ئەنگلىيە خەۋەر قانىلى BBC ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگىكىگە چېتىشلىق بولغان شوخلا مەھسۇلاتلىرىنىڭ ياۋروپا بازىرىغا توسالغۇسىز كىرىۋاتقانلىقى ھەققىدە خەۋەر ئېلان قىلغاندىن كېيىن، خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستاندا ئۇيغۇر قاتارلىق تۈركىي خەلقلەرنى مەجبۇرىي ئەمگەككە سېلىش جىنايىتى قايتىدىن دۇنيانىڭ دىققىتىنى تارتقانىدى. بۇ قېتىم ئۈرۈمچىدە ئېچىلغان يىغىن دەل مۇشۇنداق بىر ۋەزىيەتتە ئورۇنلاشتۇرۇلغان.

خىتاي يېقىنقى يىللار مابەينىدە شەرقىي تۈركىستان خەلقىگە يۈرگۈزۈۋاتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىق جىنايىتىنى خەلقئارا جەمئىيەتتىن يوشۇرۇش ئۈچۈن، غايەت زور خىراجەت ئاجرىتىپ، تۈرلۈك يالغان تەشۋىقاتلىرىنى كۈچەيتمەكتە؛ خىتايغا يېقىن دۆلەت ۋە ئورگان خادىملىرىنى پىلانلىق ھالدا شەرقىي تۈركىستاننى زىيارەت قىلدۇرۇپ، ئۇلارنىڭ ۋاسىتىسى بىلەن ئىرقىي قىرغىنچىلىق، مەجبۇرىي ئەمگەككە سېلىش جىنايەتلىرىنى ئىنكار قىلىشقا ئۇرۇنماقتا.

ھالبۇكى، خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى سىستېمىلىق ئىرقىي قىرغىنچىلىق جىنايىتى ئىزچىل داۋاملىشىۋاتقان بولۇپ، دىنىي باستۇرۇش، جازا لاگېرىغا كەڭ كۆلەملىك قاماش، مەجبۇرىي ئەمگەككە سېلىش، سۈرگۈن قىلىش، تۇغۇت چەكلەش، ئۆسمۈرلەرنى ئائىلىسىدىن ئايرىپ مەجبۇرىي ئاسسىمىلياتسىيە قىلىش، دېھقانلارنىڭ تېرىلغۇ يەرلىرىنى ئۆتكۈزۈپ بېرىشكە مەجبۇرلاش... قاتارلىق سانسىزلىغان ۋەھشىيانە جىنايەتلىرىنى ئىزچىل ئىجرا قىلىپ كەلمەكتە. مۇتلەق كۆپ قىسىم دۆلەتلەر يەنە خىتاي بىلەن سودا مۇناسىۋىتىنى داۋاملاشتۇرۇۋاتقان بولۇپ، بۇ سەۋەبلىك شەرقىي تۈركىستاندىن چىققان مەجبۇرىي ئەمگەك مەھسۇلاتلىرى داۋاملىق ئاسىيا، ياۋروپا، ئافرىقا ئەللىرىگە توسالغۇسىز يوللىنىپ تۇرغان.

خىتاي شەرقىي تۈركىستاندا ما شىڭرۈينىڭ بىلجىرلاشلىرىنىڭ ئەكسىچە تېررور سىياسىتى ئىجرا قىلىۋاتقان بولۇپ، خىتاي شىركەتلىرىنى شەرقىي تۈركىستانغا كۆپلەپ ئورۇنلاشتۇرماقتا. ئۇيغۇرلار بولسا شەرقىي تۈركىستان ۋە خىتايدىكى زاۋۇتلاردا ئەرزان، ھەقسىز ئەمگەك كۈچى سۈپىتىدە مەجبۇرىي ئەمگەككە سېلىنماقتا.

ئامېرىكا ھۆكۈمىتى 2022-يىلى «ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگىكىنى چەكلەش قانۇنى»نى رەسمىي ماقۇللاپ ئىجرا قىلىشقا باشلىغاندىن بۇيان، كۆپلىگەن خىتاي شىركەتلىرى ۋە ئەمەلدارلار ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگىكىگە چېتىشلىق بولۇش سەۋەبلىك جازا تىزىملىكىگە كىرگۈزۈلگەنىدى. مەزكۇر قانۇنغا ئاساسەن، شەرقىي تۈركىستاندا ئىشلەپچىقىرىلغان بارلىق مەھسۇلاتلار مەجبۇرىي ئەمگەككە چېتىشلىق، دەپ قارىلىپ كەلمەكتە.

تەييارلىغۇچى: ئابدۇخەبەر رەجەپ