ئامېرىكا پارلامېنتىدا خىتاينىڭ جىنايەتلىرى ھەققىدە ئىسپات ئاڭلاش يىغىنى ئۆتكۈزۈلدى

ئامېرىكا پارلامېنتى خىتاي ئىشلىرى ئىجرائىيە كومىتېتى خىتاينىڭ ئۇيغۇر، تىبەت، موڭغۇل قاتارلىق مىللەتلەرگە ئىجرا قىلىۋاتقان مىللىي كىملىكىنى يوقىتىش جىنايەتلىرى ھەققىدە ئىسپات ئاڭلاش يىغىنى تەشكىللىدى.

ئامېرىكا ئاۋازىنىڭ بۇ ھەقتىكى خەۋىرىدە بىلدۈرۈلۈشىچە، ئامېرىكا پارلامېنتى خىتاي ئىشلىرى ئىجرائىيە كومىتېتى 5-ئاپرېل توردا ئىسپات ئاڭلاش يىغىنى ئېچىپ، خىتاينىڭ يېقىنقى يىللاردىكى باشقا مىللەتلەرنىڭ تىلى، مەدەنىيىتى ۋە مىللىي كىملىكىنى ۋەھشىيلەرچە باستۇرۇش قىلمىشلىرىنى مۇزاكىرە قىلغان. ئىسپات ئاڭلاش يىغىنىدا تىبەت، موڭغۇل ۋە ئۇيغۇرلار خىتاينىڭ جىنايەتلىرى ھەققىدە گۇۋاھلىق بەرگەن.

ئۇلار خىتاي رېجىمىنىڭ يېقىنقى يىللاردىن بۇيان باشقا مىللەتلەرنىڭ ئۆز تىلىنى ئىشلىتىشىنى قاتتىق چەكلىگەنلىكىنى، ئۆسمۈرلەرنى پەقەت خىتايچە ئوقۇتۇلىدىغان ياتاقلىق مەكتەپلەرگە مەجبۇرىي يىغىۋالغانلىقىنى بىلدۈرۈشكەن. يىغىنغا قاتناشقانلارنىڭ ھەممىسى بىردەك «خىتاي كومپارتىيەسىنىڭ بۇ تەدبىرلەرنى قوللىنىشتىكى مەقسىتى باشقا مىللەتلەرنىڭ كىملىكىنى يوقىتىش، ئاخىرىدا ئوخشاش تىل، ئوخشاش مەدەنىيەت ئارقىلىق خىتاينىڭ ئاتالمىش بىرلىكىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش» دەپ قارىغان.

ئىسپات ئاڭلاش يىغىنىغا ئامېرىكا پارلامېنتى خىتاي ئىشلىرى ئىجرائىيە كومىتېتى ئەزالىرىدىن ئاۋام پالاتاسى ئەزاسى جامىس مىكگوۋېرن ۋە كېڭەش پالاتاسى ئەزاسى جېف مېركلى رىياسەتچىلىك قىلغان. يىغىندا جەنۇبىي موڭغۇلىيە كىشىلىك ھوقۇق ئۇچۇر مەركىزىنىڭ قۇرغۇچىسى ئېنگېباتۇ توگوچوگ، تىبەت ھەرىكىتى ئىنستىتۇتىنىڭ رەئىسى لادون تېتوڭ ۋە ئۇيغۇر پائالىيەتچى ئابدۇۋەلى ئايۇپ قاتارلىقلار خىتاينىڭ جىنايەتلىرى ھەققىدە سۆز قىلغان.

ئىسپات ئاڭلاش يىغىنى ئىككى سائەتكە يېقىن داۋاملاشقان بولۇپ، سۆز قىلغۇچىلار خىتاينىڭ يېقىنقى يىللاردىن بۇيان باشقا مىللەتلەرنىڭ مىللىي مائارىپ، تىل-يېزىق دائىرىسىنى تارايتىپ، مىللىي كۈلتۈرلىرىنىڭ تەرەققىياتىنى باستۇرۇپ چەكلىگەنلىكىنى بايان قىلىشقان.

پائالىيەتچى ئابدۇۋەلى ئايۇپ ئىسپات ئاڭلاش يىغىنىدا خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى جىنايەتلىرى ھەققىدە توختىلىپ، خىتاي رېجىمىنىڭ 1997-يىلىدىن باشلاپ مەكتەپلەردە ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئورنىنى تۆۋەنلىتىشكە باشلىغانلىقىنى، تەدرىجىي ھالدا ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئورنىغا خىتاي تىلىنى ئالماشتۇرغانلىقىنى، خىتاينىڭ ئۇيغۇر تىلىنى مەكتەپ دەرسلىكىدىن سىقىپ چىقىرىش ھەرىكىتىنىڭ 2017-يىلىغا كەلگەندە تېخىمۇ ئېغىرلاشقانلىقىنى، ئۇيغۇرچە دەرسلىك كىتابلىرى كۆيدۈرۈلۈپ، ئۇيغۇرچە دەرسلىك تۈزگۈچى ۋە مۇھەررىرلەردىن تەخمىنەن 400 كىشىنىڭ قولغا ئېلىنغانلىقىنى، ھەتتا بىر تۈركۈم ئۇيغۇر تىلى ئوقۇتقۇچىلىرىنىڭمۇ قولغا ئېلىنىپ، كەم دېگەندە ئۈچ ئۇيغۇر تەتقىقاتچىنىڭ مۇددەتسىز قاماق جازاسىغا ھۆكۈم قىلىنغانلىقىنى بايان قىلىپ ئۆتكەن.

ئۇ يەنە مىليونلىغان ئۇيغۇرلارنىڭ جازا لاگېرىغا قامالغانلىقىنى، بۇنىڭ نەتىجىسىدە تەخمىنەن 900 مىڭ ئۇيغۇر ئۆسمۈرنىڭ مەجبۇرىي ياتاقلىق مەكتەپلەرگە يىغىۋېلىنغانلىقىنى قەيت قىلىپ ئۆتكەن.

ئۇندىن باشقا موڭغۇل، تىبەت ۋەكىللەرمۇ خىتاينىڭ مەزكۇر مىللەتلەرگە قاراتقان تۈرلۈك باستۇرۇش سىياسىتى ھەققىدە تەپسىلىي گۇۋاھلىق بەرگەن.

تەييارلىغۇچى: ئابدۇخەبەر رەجەپ